/ Behandelingen
Wat is macula degeneratie?
Macula degeneratie is een aandoening van het centrale gedeelte van het netvlies, de macula lutea, of gele vlek. Meestal wordt macula degeneratie ‘slijtage’ van het netvlies genoemd.
Zoals in een fototoestel de film de lichtgevoelige laag is, zo is het netvlies of retina de lichtgevoelige laag van het oog. Het middelpunt van het netvlies met een doorsnee van ongeveer 3 mm. wordt de macula lutea, gele vlek, genoemd.
In de macula bevindt zich het grootste aantal van het type lichtgevoelige cellen dat contrast en kleuren kan waarnemen: de kegeltjes. Daardoor heeft het netvlies juist in de macula de grootste gevoeligheid voor details en kleuren.
Dankzij de macula is het centrale, scherpe zien mogelijk. Het scherp zien is nodig bij lezen, tv kijken, autorijden, borduren, enz. Het overige deel van het netvlies zorgt voor het perifere zien, om het centrale zien heen, erboven, eronder, opzij ervan. Het beslaat een veel groter gebied van het gezichtsveld dan het centrale zien. Het perifere zien mist echter de scherpte van het centrale zien, maar is noodzakelijk om nergens tegenop te lopen.
Macula degeneratie ontstaat wanneer de kegeltjes in de macula afsterven, meestal door de leeftijd dus na het vijftigste levensjaar of vroeger bij bv hoge myopie. Dit veroorzaakt een achteruitgang van het gezichtsvermogen in het centrale, scherpe zien. Het perifere zien blijft in de meeste gevallen gespaard, zodat men in staat blijft om zijn weg in huis en daar buiten min of meer zelfstandig te vinden, ook al mist men dan scherpte.
De droge leeftijdsgebonden maculadegeneratie.
Deze vorm begint als kleine bleekgele afzettingen, ‘drusen’ genoemd, die zich beginnen op te hopen in de macula. Dit is een sluipend en zéér langzaam verlopend proces, waarbij het vele jaren kan duren, voordat het zien achteruit gaat.
De “natte” maculadegeneratie.
De natte vorm ontstaat als er kleine nieuwe bloedvaatjes achter de macula gaan groeien. Omdat deze bloedvaatjes niet normaal zijn, lekken ze bloed en vocht uit de nieuwgevormde bloedvaten.
Bloed beschadigt de macula, wat een snelle en ernstige achteruitgang van het gezichtsvermogen veroorzaakt.
Uiteindelijk ontstaat een litteken in de macula met verlies van het centrale zien als gevolg.
Opvallend is dat het andere oog nog lange tijd goed kan blijven.
Toch moet erop worden gerekend, dat vroeg of laat beide ogen kunnen worden getroffen.
Risicofactoren en preventie.
Toenemende leeftijd
Erfelijkheid
Overmatige UV blootstelling draag tijdig een zonnebril
Overmatig alcoholgebruik matig alcohol gebruik
Roken stop met roken
Voeding aanvullen met extra anti oxydantia (uit voeding en supplementen)
Vrouwen hebben meer kans postmenopauzale hormonensubstitutie
Hoe wordt dit gemerkt door de patient?
Bij de droge vorm is er een trage geleidelijke achteruitgang van het zicht, bij de natte vorm kan er soms een plotse zichtvermindering optreden. Bij het toenemen van vervormingen moet zeker spoedig bij dr Claeys of één van zijn medewerkers op controle gegaan worden. Vervormingen zoals een raamkozijn of de regel in een schrift dat begint te golven zijn een alarmteken dat kan wijzen op het ontstaan van de natte vorm.
Diagnose
Tijdens een routine oogonderzoek kan de oogarts reeds bepalen of u aan maculadegeneratie lijdt. Bij twijfel of in het kader van een eventuele laserbehandeling worden aanvullende onderzoekingen uitgevoerd zoals optische coherentietomografie, fluoresceine en/of indocyaninegroen angeiografie.
Behandelingen
Bij de droge vorm wordt na het optimaal aanpassen van de bril met low vision hulpmiddelen het resterende zicht verder maximaal verbeterd. Op die manier is het enkel mogelijk het resterende zicht dat er nog is optimaal te gaan gebruiken, het blijft echter een aanpassing en is geen behandeling.
Natuurlijk moeten de risicofactoren nog meer vermeden dan voorheen, bv extra inname van anitioxydantia.Hieronder enkele voorbeelden van hulpmiddelen.
Fotodynamische laserbehandeling
Visudyne (verteporfirine) wordt gebruikt bij de photodynamische therapie (pdt) van de exudatieve vorm van maculadegeneratie. Pdt is een twee staps procedure beginnend met de toediening van een ‘photosensitizer’ in casu verterporfirine tijdens een infuus gedurende 10 minuten. Terwijl dit produkt in het bloed circuleert gaat het zich vastzetten thv de lipoproteinen LDL. In de neovasculaire membraan (nieuwgevormde bloedvaten) is er een verhoogde aanwezigheid van de lipoproteinen omdat cellen met een snelle deling een grotere hoeveelheid lipoproteinen bezitten ivm niet delende cellen. Dus verteporfirine gaat zich vooral ophopen thv de nieuwgevormde bloedvaten.
Het geneesmiddel wordt geactiveerd door een laser met een golflengte met een bepaalde diameter. Het geactiveerde produkt veroorzaakt een omzetting van zuurstof naar waterstofperoxyde dat celdood als gevolg heeft. Op deze manier worden de nieuw ontwikkelde choroidale bloedvaten gesloten en de andere bloedvaten blijven functioneel. Het zijn enkel de cellen met veel lipoproteinen die sterven, op deze manier wordt de overliggende retina gespaard van schade door de laserstraal. De vroegere laserfotocoagulatie veroorzaakt ook schade thv het netvlies hetgeen met de pdt veel minder het geval is. Er wordt geen warmte ontwikkeld met de pdt waardoor geen schade op de bovenligende retina ontstaat. Het is dus een minimaal ingrijpende techniek die wordt uitgevoerd op een out-patient basis.
De diameter van de laserstraal wordt bepaald door een voorafgaand fluoresceine angeiografie, eventueel aangevuld met indocyanine groen angeiografie. Met deze angeiografie technieken kan de grootte van de neovasculaire haard gevisualiseerd worden.
Visudyne kan de beschadigde photoreceptoren of retinacellen echter niet herstellen maar het beperkt bijkomende schade door verdere groei van de choroidale neovascularistie. Met deze behandeling is het de bedoeling een beter visueel functioneren te bekomen met bril en low vision hulpmiddelen, een visusrecuperatie is uitgesloten (indien er enkel met PDT behandelt wordt, zie verdere uitleg bij de injecties) maar het niet behandelen leidt tot een verdere verslechtering van het bestaande zicht.
Als bijwerkingen zien we in 10% van de gevallen injectie gerelateerde reacties en tijdelijke visuele verschijnselen zoals wazig zicht, tijdelijke vermindering en toename gezichtsvelddefect, rugpijn tijdens het infuus komt in 2% van de gevallen voor.
De laserbehandeling wordt uitgevoerd in de POLICLINIC op de Veemarkt te Kortrijk. Na de behandeling kan de patient onmiddellijk terug naar huis maar moet de eerste 48h het licht absoluut mijden.
Intravitreale injecties
Intravitreale injecties worden gebruikt bij de behandeling van de exudatieve/natte vorm van maculadegeneratie al dan niet in combinatie met een éénmalige PDT behandeling. De injectie is een vrij pijnloze korte procedure van enkele minuten waarbij de patient in een steriele omgeving met een zeer fijne naald langs het oogwit het product in het vitreum toegediend krijgt. Dit gebeurt onder druppelverdoving. Er zijn weinig risico’s aan verbonden, de meest voorkomende complicatie is van onschuldige aard : een subconjunctivale bloeding, dit is te vergelijken met een “gesprongen adertje”, een blauwe plek, die na enige tijd spontaan wegtrekt. Ernstige oogcomplicaties zijn net zoals bij ieder chirurgisch ingrijpen niet uit te sluiten hoewel dze in dit geval zeer zeldzaam zijn. Terwijl dit produkt in het vitreum circuleert gaat het zich vastzetten op de VEGF, dit zijn groeifactoren die ervoor zorgen dat er steeds nieuwe (lekkende) bloedvaten bijgroeien, en het groeiproces gaan stilleggen. We spreken dus van een ANTI-VEGF behandeling. Het einddoel is de nieuwgroei van bloedvaten in het letsel te gaan stilleggen. Bijna altijd wordt er gestart met 3 injecties met een tussenperiode van 6 weken, tussentijdse controles bepalen het verder verloop van de behandeling. Vaak wordt een spectaculaire vermindering van het maculaoedeem bemerkt op OCTscans. Voor het eerst is er een mogelijkheid om met deze behandeling terug een recuperatie van het zicht te bekomen ,30% van de patiënten bemerken subjectief terug een verbetering van het zicht of een vermindering van de vervormingen. Bij de resterende 70% wordt vaak een stabilastie van het zichtsverlies bekomen.
De injecties worden uitgevoerd in de POLICLINIC op de Veemarkt te Kortrijk. Na de behandeling kan de patient onmiddellijk terug naar huis en moet enkele dagen oogdruppels toedienen.
